اگر با کودکان کار می‌کنید یا تجربه والد شدن را دارید، حتما از خود پرسیده‌اید که سلامت روان در کودک چه ویژگی‌هایی دارد. در زندگی پیچیده و مدرن امروزی، اهمیت توجه به سلامت روان در کودکان و نوجوانان بسیار بیشتر شده است. کودکان با چالش‌های بسیاری روبه‌رو هستند که می‌تواند بر رشد روانی آن‌ها تاثیر بگذارد و سلامت روان آن‌ها را شکل دهد. والدین باید نشانه‌ها و ویژگی های کودک سالم از نظر روانی را بشناسند تا بتوانند در صورت بروز مشکل، از متخصص و روانشناس کودک کمک بگیرند و روند درمان و بهبود را به‌موقع شروع کنند. شناخت و بررسی ویژگی های سلامت روان در کودکان گام مهمی برای حفاظت از روان بچه‌ها است.
کودک سالم از نظر روانی چه ویژگی‌هایی دارد؟
توانایی تمرکز روی اهداف مشخص
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های کودک سالم از نظر روانی این است که فرد توانایی تعیین هدف را دارد و می‌تواند روی آن متمرکز بماند. والدین باید دقت کنند که آیا فرزندشان می‌تواند هدفی را در نظر بگیرد و برای دستیابی به آن تلاش کند یا خیر. توانایی متمرکز ماندن روی اهداف از بازی‌کردن گرفته تا درس‌خواندن یا انجام یک کار مشخص، باعث می‌شود که کودک بتواند بهره‌وری خود را افزایش دهد. کودک باید در عین انعطاف‌پذیری یاد بگیرد که روی اهداف و کارهای خود متمرکز باشد و با دقت آن‌ها را انجام دهد.
اشتیاق زیاد نسبت به اطراف
وقتی کودک با چیز جدیدی مواجه می‌شود یا مهارت تازه‌ای یاد می‌گیرد، والدین می‌توانند برق نگاه و شوق آن‌ها را متوجه شوند. کودکان معمولا نسبت به محیط اطراف خود بسیار کنجکاو هستند و درباره عملکرد چیزهای مختلف از والدین خود سوال می‌پرسند. کودکی که از نظر روانی سالم است، می‌خواهد درباره جهان اطراف خود اطلاعات بیشتری به دست آورد. او سعی می‌کند برای مقابله با چالش‌ها راه‌های مناسبی پیدا کند و به استقبال چالش‌های بعدی برود. کودک برای غلبه بر مشکلات زندگی شوق دارد و به پیشرفت و یادگیری مهارت‌ها و موضوعات جدید علاقه‌مند است.
روحیه مشارکتی
کودکانی که از نظر روانی سالم هستند، به حضور در گروه‌ها و انجام فعالیت‌های اجتماعی علاقه دارند. آن‌ها روحیه همکاری دارند و می‌دانند برای انجام برخی از کارها به کمک دیگران نیاز دارند. کودکانی که در مدرسه با دوستان خود بازی می‌کنند یا در گروه‌ها فعال هستند، معمولا از سلامت روانی بالاتری برخوردار هستند. کودک با حضور در گروه‌های مختلف می‌تواند کار تیمی، همکاری، همدلی و حمایت از دیگران را یاد بگیرد.
اعتماد به نفس کودک
یکی از مهم‌ترین ویژگی های کودک سالم از نظر روانی، وجود اعتماد به نفس است. افرادی که اعتماد به نفس مناسبی دارند، معمولا می‌توانند موفقیت‌های بیشتری به دست آورند و اهداف بزرگ‌تری داشته باشند. کودکان دارای اعتماد به نفس معمولا رشد روانی سالمی دارند و می‌توانند به‌خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند. آن‌ها حس ارزشمند بودن دارند و می‌دانند که شایسته تلاش و رسیدن به فرصت‌های بهتر هستند. یکی از مهم‌ترین علائم وجود اختلالات روانی در کودک، کاهش اعتماد به نفس، احساس کم‌ارزشی و فرار از اجتماع است که می‌تواند ریشه‌های بسیاری داشته باشد.
انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری عاطفی
باید بدانید که تاب‌آوری نقش مهمی در سلامت روان کودک ایفا می‌کند. آن‌ها با کمک تاب‌آوری می‌توانند با موقعیت‌های دشوار و چالش‌برانگیز روبه‌رو شوند. کودکانی که از نظر عاطفی انعطاف‌پذیر هستند، در مقابله با مشکلات اعتماد به نفس بیشتری دارند و می‌توانند بهتر مسائل را حل کنند. این کودکان می‌توانند احساسات، استرس و رفتارهای خود را مدیریت و کنترل کنند. والدین می‌توانند با ایجاد محیطی حمایتگر و امن مهارت‌های متنوعی مانند حل مسئله، مدیریت تعارض‌ها و کنترل احساسات را به کودکان خود آموزش دهند.
چه زمانی از متخصص روانشناسی کودک کمک بگیریم؟
یادتان باشد که تشخیص زمان دریافت کمک از متخصص بسیار مهم است، بنابراین باید به ویژگی‌های رفتاری، روانی و عاطفی کودک خود همیشه دقت داشته باشید تا اگر در آن‌ها تغییری مشاهده کردید، بتوانید از یک روانشناس کودک خوب و حرفه‌ای کمک بگیرید. کودکان ممکن است به اختلال‌های مختلفی دچار شوند، به همین دلیل مراجعه به روانشناس در اولین فرصت می‌تواند از بروز مشکلات عمیق‌تر جلوگیری کند و روند درمان را به‌موقع شروع کند.
اگر مشکلات کودک در طول زمان بیشتر شود یا روی عملکرد روزمره، تحصیل یا روابط و تعاملات او تاثیر بگذارد، توصیه می‌کنیم حتما به روانشناس کودک مراجعه کنید. برخی از علائم وجود دارد که باید به آن‌ها دقت داشته باشید و در صورت مشاهده هر یک از این علائم در کودک به روانشناس متخصص مراجعه کنید.
- تغییرات شدید در رفتار، احساسات یا خلق و خو
- اضطراب شدیدی یا نگرانی‌های بیش‌ازحد
- مشکلات قابل توجه در تمرکز
- گریز و دوری از اجتماع، دوستان یا گروه‌های هم‌سالان
- غم، اندوه یا ناامیدی شدید
- رفتارها یا افکار خودآزاری و آسیب‌زدن به خود
- درگیر شدن با رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر، الکل یا روابط جنسی
- تغییرات قابل توجه در غذا خوردن
- تغییر محسوس در میزان، کیفیت یا زمان خواب
درمان اختلال های روانی در کودکان چگونه است؟
اگر والدین یک یا چند نشانه اختلال روانی را در کودک مشاهده کردند، باید حتما به روانشناس کودک مراجعه کنند. در این میان متخصص یا تیم تخصصی با توجه به شدت علائم، سوابق کودک، سایر نشانه‌های موجود، مصاحبه‌های عمیق و تست‌های تخصصی ریشه این تغییر رفتار و احساسات را پیدا می‌کند. سپس با توجه به نوع اختلال و ویژگی‌های فردی کودک، روند درمان برای او طراحی می‌شود. انواع درمان اختلالات روانی در کودکان عبارت‌اند از:
- مشاوره و گفتار درمانی: در این روش کودک با کمک درمانگر سعی می‌کند رفتارهای خود را بهتر و عمیق‌تر شناسایی کند و برای بهبود آن‌ها تلاش کند.
- دارو درمانی: در صورت نیاز با توجه به شدت اختلال، روانپزشک متخصص برای کودک دارو تجویز می‌کند تا برخی از علائم کاهش پیدا کند.
- نوروفیدبک: یکی از درمان‌های جدید برای بهبود اختلالات روانی در کودکان درمان با نوروفیدبک است که می‌تواند در کنار روش‌های درمانی دیگر به کار رود. این روش درمانی به مصرف دارو نیاز ندارد و عوارضی برای آن گزارش نشده است. با کمک درمان نوروفیدبک کودک به‌مرور یاد می‌گیرد تا عملکرد ذهن خود را بهبود دهد و امواج مغزی خود را کنترل کند.
