در حالی که اضافه وزن دغدغه ای جدی برای بسیاری از افراد است، لاغری ناگهانی و غیرقابل توضیح نیز می تواند نشانه ای از وجود یک بیماری باشد. بیماری های مختلفی وجود دارند که می توانند به کاهش وزن در مدت زمان کوتاه منجر شوند. به عنوان مثال، یک سرماخوردگی ساده ممکن است باعث بی میلی به غذا و در نتیجه لاغری شود. اما در برخی موارد، مشکل فراتر از یک بیماری ساده است و شامل اختلالات هورمونی یا عصبی می شود که تأثیر قابل توجهی بر وزن دارند. از دست دادن حداقل ۵ درصد از وزن بدن در عرض 4 تا ۵ هفته، نشان دهنده کاهش وزن سریع و قابل توجه است.
چند نمونه از بیماری های لاغر کننده را در ادامه معرفی می کنیم.
تیروئید پرکار
پرکاری تیروئید یکی از اختلالاتی است که به طور قابل توجهی با تغییرات ناگهانی وزن ارتباط دارد. در این حالت، غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می کند. از آنجا که تنظیم متابولیسم بدن به عملکرد این غده وابسته است، هرگونه اختلال در آن می تواند منجر به تغییر وزن شود. اگر تیروئید شما بیش از حد فعال باشد، حتی با وجود اشتهای خوب و مصرف زیاد غذا، به سرعت کالری می سوزانید و در نتیجه لاغر خواهید شد. درمان پرکاری تیروئید بسته به علت اصلی آن نیازمند برنامه ای خاص است.
معمولاً پس از شروع درمان، وزن از دست رفته به حالت نرمال باز می گردد. اما اگر در این مدت از یک رژیم غذایی سالم پیروی نکنید، ممکن است بیش از آنچه که از دست داده اید، وزن اضافه کنید. عدم درمان پرکاری تیروئید می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. پرکاری درمان نشده منجر به شرایط خطرناکی به نام طوفان تیروئید می شود. این وضعیت به این دلیل “طوفان” نامیده می شود که بر اندام ها و بخش های مختلف بدن تأثیر گذار است و ممکن است آسیب های جدی بر جای گذارد.
دیابت
دیابت به وضعیتی اشاره دارد که در آن به دلیل کمبود انسولین یا عدم عملکرد صحیح گیرنده های آن، بدن نمی تواند از گلوکز برای تأمین انرژی استفاده کند. در این حالت، قند به جای انتقال به سلول ها، در خون باقی مانده و از طریق ادرار دفع می شود. این موضوع باعث می شود تا بدن انرژی لازم را دریافت نکند. در نتیجه، برای جبران کمبود انرژی به چربی های ذخیره شده و بافت های ماهیچه ای روی می آورد.
پس از گذشت مدت کوتاهی، فرد ممکن است کاهش وزن ناگهانی و غیر قابل انتظاری را تجربه کند. برخی افراد ممکن است از درمان خودداری کنند تا وزن خود را کاهش دهند، اما این اقدام بسیار خطرناک است. نادیده گرفتن قند خون با آسیب به اندام ها، از جمله چشم ها همراه است و در موارد شدید، عوارض جدی مانند کتواسیدوز دیابتی و حتی مرگ را به همراه خواهد داشت.
بیماری التهابی روده (IBD)
این بیماری به شکل زخم یا التهاب مزمن در روده بروز می کند و معمولاً با از دست دادن انرژی همراه است. این وضعیت تعادل هورمونهای گرسنگی و سیری را مختل کرده و کاهش وزن در این بیماری ممکن است ناشی از اسهال، خون ریزی گوارشی و بی اشتهایی باشد. اسهال شدید با تشدید کم آبی بدن، از دست دادن مایعات، مواد مغذی و الکترولیت های ضروری مانند سدیم، پتاسیم، منیزیم، فسفر و روی همراه است. همچنین، درد در ناحیه شکم مانع از دریافت راحت غذا می گردد.
بیماری های ریوی
بیماری هایی که ریه را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند آمفیزم و برونشیت مزمن، به دلیل تلاش بیش تر برای تنفس موجب افزایش مصرف انرژی در بدن می شوند. در این شرایط، عضلات بدن نیز به تدریج تحلیل می روند. این اتفاق همراه با افزایش مصرف انرژی منجر به لاغری می شود.
علاوه بر این، وضعیت بیماری ممکن است فرد را به بی اشتهایی و کاهش حس چشایی سوق دهد که خود عاملی برای سوء تغذیه و کاهش وزن است. اگر بیمار به تنهایی زندگی کند، تهیه غذا برای او دشوار خواهد بود و این موضوع باعث می شود کمتر غذا بخورد. همه این عوامل به طور هم زمان موجب ضعیف تر شدن فرد می شوند.
با تجزیه ماهیچه ها، بدن سعی می کند تا مواد مغذی مورد نیاز خود را بدست آورد. تحلیل ماهیچه شامل عضلات تنفسی نیز می شود که خود عاملی در وخامت شرایط تنفس است. به همین دلیل، افراد مبتلا به این بیماری ها به میزان بیش تری از انرژی در طول روز نیاز دارند.
بیماری های عفونی
عفونت همراه با تب، متابولیسم بدن را افزایش می دهد و در این حالت، انرژی زیادی مصرف می شود. اگرچه مدت زمان این بیماری ها معمولاً نسبت به سایر بیماری های مزمن کوتاه تر است، اما در کودکان و نوزادان می تواند منجر به کاهش وزن شدید شود. در بزرگسالان نیز، آنفولانزا یا سرماخوردگی به دلیل ناراحتی های شکمی، افسردگی، اسهال و زخم های دهانی بر اشتها تأثیر منفی گذاشته و در نتیجه باعث لاغری می شود.
اختلالات خوردن
اختلال خوردن، که بیش تر به مسائل روانی مربوط می شود، در سال های اخیر به ویژه در میان نوجوانان به دلیل تأثیرات مد و فشن شیوع بیشتری پیدا کرده است. این اختلالات معمولاً بدون علائم بالینی خاص هستند و به طور عمده موجب کاهش وزن می شوند. سایر علائم متعاقب سوءتغذیه بروز می کند. افراد مبتلا به این اختلالات نسبت به وزن و شکل بدن خود بسیار حساس بوده و نگران چاق شدن هستند. حساسیت بیش از حد به کالری شمار کردن وعده های غذایی می تواند منجر به دریافت ناکافی مواد مغذی شود. تشخیص این اختلالات تنها توسط پزشک یا روان شناس امکان پذیر است.
آلرژی در نوزادان
آلرژی به نوع خاص از شیرخشک در نوزادان شیرخوار می تواند منجر به از دست دادن وزن شود. تشخیص این مشکل ممکن است زمان بر باشد و در این مدت، برخی والدین به دنبال راه هایی برای افزایش وزن کودک خود هستند. استفاده از ترکیبات غیر استاندارد تحت عنوان بمب افزایش وزن کودک عواقب جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت. به شدت توصیه می شود که بدون مشورت پزشک، از هیچ نوع مواد گیاهی یا دست ساز برای افزایش وزن نوزاد استفاده نکنید. اگر علت کاهش وزن نوزاد آلرژی باشد، با اصلاح شیرخشک، او به سرعت به وزن طبیعی خود باز گشته و جای نگرانی نخواهد بود.
برخی از بیماری ها می توانند به لاغری غیرعادی منجر شوند که به تعدادی از آن ها در متن اشاره کردیم. تشخیص به موقع بیماری و دریافت کافی انرژی با استفاده از کالری شمار باعث برگشت وزن به حد نرمال می گردد.